එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සභාව යනු කුමක්ද?
අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ
හැම අවුරුද්දකම දෙතුන් වතාවක් ශ්‍රී ලංකාවෙ සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් ජාතික ව්‍යාපාර අවදි වෙලා ජිනීවා දෙස බලනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ මිනිසුන්ට ජිනීවා යනු හුදු ස්විට්සර්ලන්තයේ නගරයකට එහා ගිය දේශපාලන අරුතක් දෙන වචනයක්. මානව හිමිකම්, යුද අපරාධ, අතුරුදහන්වීම්, ජාතික ප්‍රශ්නය, දේශපාලන විසඳුම් ආදිය සමග සම්බන්ධ ජිනීවා යනු කුමක්ද යන්න තේරුම් ගැනීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සභාව (UNHRC) කියන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ අන්තර් රාජ්‍ය ආයතනයක්. මානව හිමිකම් සම්බන්ධ සියලු ප්‍රශ්න හා තේමා සාකච්ඡා කිරීමේ අයිතිය මෙම සභාවට තිබෙනවා. සෑම වසරකම මාර්තු, ජූනි හා සැප්තැම්බර් මාසවල සාමාන්‍යයෙන් මානව හිමිකම් සභාව රැස්වෙනවා. මාර්තු සැසිය සති හතරක් හා සෙසු සැසි සති තුනක් පැවැත්වෙනවා. සාමාජික රාජ්‍යයන් තුනෙන් එකක් විසින් ඉල්ලීමක් ඉදිරිපත් කළහොත්, මානව හිමිකම් ගැටලුවක් සම්බන්ධයෙන් හදිසි සැසියක් පවත්වන්නට පවා පුළුවන්. ඒ අනුව, 2021 පෙබරවාරි 22 සිට මාර්තු 23 දක්වා පැවැත්වෙන්නේ මානව හිමිකම් සභාවේ 46වන සැසිවාරයයි.
1946 සිට පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව වෙනුවට 2006දී එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ සභාව විසින් යෝජනා සම්මතයක් මගින් මානව හිමිකම් සභාව පිහිටුවනු ලැබුවා. එහි පළමු රැස්වීම පැවැත්වුණේ 2006 ජුනි මාසයේදීයි.
ලොව පුරා මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ හා ආරක්ෂා කිරීම වෙනුවෙන් වගකියන රාජ්‍ය 47කින් එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සභාව සමන්විත වෙනවා. එම රාජ්‍යයන් තෝරාගනු ලබන්නේ මහ සභාවේදී රහස්‍ය ඡන්දයෙන්. ඒ ඒ රටවල් මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේදී හා ආරක්ෂා කිරීමේදී දක්වනු ලබන කැපවීම ද මෙහිදී සැලකිල්ලට ගන්නවා. අප්‍රිකානු රටවල් 13ක්, ආසියා-ශාන්තිකර කලාපයේ රටවල් 13ක්, ලතින් ඇමරිකානු හා කැරිබියානු රාජ්‍යයන් අටක්, බටහිර යුරෝපීය හා වෙනත් රාජ්‍යයන් හතක් සහ නැගෙනහිර යුරෝපීය රාජ්‍යයන් හයක් එහි නියෝජනය වෙනවා. මෙම රාජ්‍යයන් වසර තුනෙන් තුන මාරුවෙනවා. 2020 ජනවාරි වන විට ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රාජ්‍යයන් 117ක් මානව හිමිකම් සභාවේ සාමාජිකත්වය වරින් වර දරා තිබෙනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ හිතවත් අසල්වැසි රාජ්‍යයන් වන ඉන්දියාව, චීනය, පකිස්තානය, බංග්ලාදේශය, නේපාලය, ජපානය වැනි රටවල් ද වර්තමානයේ එහි සාමාජිකයන් වෙනවා.
සභාවේ ඉහළ මණ්ඩලය කලාප පහ නියෝජනය කරන පස්දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වෙනවා. 2021 වසරේ සභාපතිත්වය දරන්නේ ෆීජි රාජ්‍යයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ නියෝජිතවරිය වූ නෂාට් ෂමීම් ඛාන් මෙනෙවියයි.
මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය පිහිටුවනු ලැබුවේ 1993දීයි. එහි සත්වන කොමසාරිස් ලෙස චිලී රාජ්‍යයේ හිටපු ජනාධිපතිනියක් වන මිෂෙල් බැෂලේ මහත්මිය වර්තමානයේදී කටයුතු කරනවා.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සභාව, මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය (OHCHR) සමග සමීපව කටයුතු කරමින් එක්සත් ජාතීන්ගේ විධිවිධාන සමග සම්බන්ධ වෙනවා. එය මානව හිමිකම් සභාවේ ලේකම් කාර්යාලය ලෙස ද සැලකෙනවා.
මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය යනු එක්සත් ජාතීන්ගේ ලේකම් කාර්යාලයේ අංශයක්. ජාත්‍යන්තර නීති හා විශ්ව මානව හිමිකම් ප්‍රකාශනය මගින් තහවුරු කරන ලද මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය හා ආරක්ෂා කිරීම එහි කාර්යභාරයයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ ස්ථාවර වැය ශීර්ෂයෙන් 3.7%ක් මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය වෙනුවෙන් වෙන් කරනවා. ජිනීවා හා නිව්යෝක්හි පිහිටි කාර්යාලවල වෘත්තිකයන් 1,300ක් පමණ සේවය කරනවා. මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහකොමසාරිස් කාර්යාලය නිල බලයෙන්ම එක්සත් ජාතීන්ගේ තිරසර සංවර්ධන කණ්ඩායමේ සාමාජික වෙනවා. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය, එක්සත් ජාතීන්ගේ ළමා අරමුදල, ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය වැනි එක්සත් ජාතීන්ගේ නියෝජිතායතන 36ක් එහි සාමාජික වෙනවා.
