සූරියවැව මහවැලි කලාපයේ ගොවීන් මුහුණ දෙන අලි මිනිස් ගැටුම
ගාමිණී ජයවර්ධන
අලි මිනිස් ගැටුම යනු අපි කාලාන්තරයක් තිස්සේ කතා කරන මාතෘකාවකි.එය දැවෙන ප්‍රශ්නයක් වුව විසදුම නැති එම ගැටලුවෙන් පීඩාවට පත්ව සිටින සුරියවැව ගොවියන්ගේ කතාවයි මේ
සූරියවැව මහවැලි කලාපය ශ්‍රී ලංකාවේ ගොවි ජනතාවක් පදිංචිව සිටින කලාපයක් වන අතර ඔවුන්ගේ මුලික ජීවනෝපාය වන්නේ කෘෂිකාර්මික ක්‍රියාකාරකම් වේ. එහෙත්, පසුගිය කාලසීමාව තුළ අලි මිනිස් ගැටුම් හේතුවෙන් ඔවුන්ගේ ජීවන රටාව මුළුමනින්ම පාහේ වෙනස් වි ඇත. අලි, සහ මිනිසුන් අතර මතුවන ද්වන්ද ගැටුම්, පරිසර සුරක්ෂිතාවයට, සතුන්ට හා ගොවි ජන ජීවිතයට දැවැන්ත අභියෝග රැසක් එල්ල කර ඇත
අලි මිනිස් ගැටුමේ පසුබිම
මහවැලි ව්‍යාපෘතිය යටතේ වගා කටයුතු සහා නිවාස තනා ගැනීම සදහා නව කලාප ආරම්භය, කෘෂිකාර්මික භූමි ප්‍රමාණය පුළුල් කිරීම, සහ වනාන්තරවල විනාශය මඟින් අලි පදිංචි ස්ථාන අඩු වීම මෙම අලි මිනිස් ගැටුම් වර්ධනයට ප්‍රධාන හේතු වේ. (Fernando, 2022).
අලි ගහණය නව ගොවියන් අත්පත් කරගෙන සිටින ප්‍රදේශ වෙත ඇතුළු වීම මඟින් ගොවිජන ආර්ථිකයටප්‍රබල බලපෑමක් ඇති වේ. ගොවි ඉඩම් විනාශ වීම, ආහාර හිගතාව, හා අස්වැන්න අවම වීම සහ විශාල ගොවිජන අරමුදල් අහිමිවීම අලි මිනිස් ගැටුම් සමග මතු වන ප්‍රධාන ගැටළු වේ.
ගැටුම් ඇති කරවන සාධක
- වනාන්තර විනාශය සහ පරිසර විපර්යාසය
වනාන්තර එළි පෙහෙළි කොට මිනිස් පරිභෝජනය සදහා යොදා ගැනීම හේතුවෙන් සහ භූමියේ පුනර්විනියෝගය හේතුවෙන් අලින්ගේ පදිංචි ස්ථාන සීමාවී ඇති අතර, ඔවුන් ආහාර සඳහා ගොවි බිම්වලට ඇතුළු වේ. එමගින් ගොවි ඉඩම් සහ වගා බිම් විශාල ප්‍රමාණයක් විනාශ වීම සෑම වසරකම වාර්තා වේ. (Ministry of Wildlife, 2020). - ජනගහනයේ වර්ධනය සහ මිනිස් පදිංචි මාර්ගය පුළුල් වීම
සූරියවැව මහවැලි කලාපයේ ජනගහනය ඉහළ යාමත්, නව ගොවි ප්‍රදේශ සහ ව්‍යාපාරික කලාප සංවර්ධනයත් අලින්ගේ සංචරණ මැදිහත් වීමට හේතුවක් වේ.
අලි මිනිස් ගැටුමේ ප්‍රතිඵල
- ගොවි ජනතාවට ඇති අර්බුද
අලින් විසින් ගොවි ඉඩම් විනාශ කිරීම සහ වී වගාවන් පාළු කිරීම ගොවීන්ගේ ආර්ථිකය විශාල අඩුමට්ටමකට පත් කරයි. එය ඇතැම් විටක ගොවීන්ට සියදිවි නසා ගැනීමකට හෝ පීඩාවන් මැද ජීවත් වීමට සිදුවේ. - අලින්ට සිදුවන හානි
ගොවීන් විසින් අලින් එළවීමට හෝ පන්නා දැමීමට, විවිධ ක්‍රමෝඋපකරණ හෝ භාවිතා කරයි. එමඟින් අලින්ට ආරක්ෂාවක් නොලැබීම යනාදිය මඟින් විශාල අලි ජනගහනයක් අවධානමට පත් වේ. (Gunawardena, 2021). - පරිසර සංවිධාන හා රජයේ වියදම්
අලි මිනිස් ගැටුම් විසඳීම සඳහා රජය සහ පරිසර සංවිධාන විසින් වියදම් කරන මුදල් ප්‍රමාණයදිනෙන් දින වර්ධනය වෙයි. පරිසර රැකවරණයට වන ප්‍රායෝගික ප්‍රවේශ ආරම්භ කරනවාට වඩා, අලුත් ගැටුම් පාලනය සඳහා වැඩි ප්‍රයත්නයක් යෙදේ.
ගැටුම් අවම කිරීම සඳහා උපක්‍රම
- අලින්ගේ සංචරණ හෝ ගමන් මාර්ග ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම
අලින්ගේ ගමන් මාර්ග හා සංචරණ වනාන්තර ප්‍රදේශ යළි වාසස්ථාන ලෙස අලුත් කිරීම හා සංරක්ෂණය කිරීම. - උසස් තාක්ෂණික උපකරණ භාවිතය
අලින්ගේ සන්ධාන මාර්ග සොයාගැනීම සඳහා GPS හා ඩ්‍රෝන තාක්ෂණ භාවිතය. - ගොවි ප්‍රදේශවල ප්‍රජා උගන්වීම
ගොවි ජනතාවට අලින්ගෙන් විය හැකි ආපදාවන් හ ඒවායෙන් ආරක්ෂාවක් ලබා ගැනීම සහ දැනුවත් කිරීම් නිර්මාණය කිරීම. - මහා වනාන්තර මිතුරු ව්‍යාපෘති
මහා වනාන්තර සුරක්ෂාව සහ ගොවි ජනතාවගේ ආර්ථිකය රැකගැනීමේ විශේෂිත ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීම.
නිගමනය
සූරියවැව මහවැලි කලාපයේ අලි මිනිස් ගැටුම පරිසරයට හා මිනිසුන්ගේ ආර්ථිකය හා සම්බන්ධ ගැටලුවට ප්‍රධාන හේතුවක් වේ. අධිකරණ මට්ටමේ නව නීති ක්‍රියාත්මක කිරීම, අලින්ගේ ගමන් මාර්ග යථා තත්වයට පත් කිරීම, සහ ගොවි ජනතාවට ආරක්ෂාකාරී මාර්ග සලසන ගැටුම් අවම කිරීමේ ක්‍රමවේදයන් යටතේ මෙම ගැටුම් යම්තාක් දුරකට පාලනය කළ හැකි වේ.ජාතික සැලැස්මක් යටතේ මෙම අලි මිනිස් ගැටුමට විසදුම් සෙවිය යුතු අතරම ඒඒ ප්‍රදේශවලට ආවේණික තත්ත්වයන්ද හදුනාගත යුතුව තිබේ.
මූලාශ්‍ර
- Fernando, N. (2022). “Human-Elephant Conflict in Sri Lanka: Challenges and Solutions,” Journal of Environmental Studies.
- Gunawardena, P. (2021). “The Impact of Human Activities on Elephant Migration Paths,” Wildlife Conservation Review.
- Ministry of Wildlife. (2020). Annual Report on Human-Elephant Conflict Management.
- Samarasinghe, R. (2019). “Socio-Economic Impacts of Crop Damage by Elephants,” Sri Lanka Agricultural Journal.
