වෛරී කථාව සහ ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති: එක්සත් ජනපද කැපිටල් හි හිංසනය පිළිබඳ සම්බන්ධතාවය
තාරිකා හේවගේ
පුද්ගලයන් 5ස් දෙනෙකු ඝාතනය කළ 2021 ජනවාරි 6 වන දින විදාරණය වුන එක්සත් ජනපද කැපිටල් හි ප්‍රචණ්ඩත්වය, වෛරී කථාව සමාජයේ විවිධ කොටස් අතර ප්‍රචණ්ඩත්වයට හා වෛරයට හේතු විය හැකි බවට මෑත උදාහරණයකි. එක්සත් ජනපදයේ හිටපු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් විසින් කරන ලද ට්වීට් හේතුවෙන් පුපුරා ගිය මෙම සිදුවීම සමාජ මාධ්‍ය හරහා වෛරී කතා පැතිරවීම ප්‍රචණ්ඩත්වයට හේතු වන්නේ කෙසේද යන්නට කදිම නිදසුනකි. මෑත ඉතිහාසයේ සිදු වූ ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති පැතිරීමේ තවත් උදාහරණයක් නම්, 2015 ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරණ සමයේදී අපේක්ෂකයින් වෙත අසත්‍ය ප්‍රවෘත්ති පැතිරවීම හා මඩ ගැසීම ය. මෙම සිදුවීම් අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස සහ වෛරී කථන / ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති අතර ඇති සියුම් රේඛාව සංකේතවත් කරයි. අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස සහ ඊට අනුරූප තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය ලෙස වෛරී කථා වෙස් ගැන්වීමට සමහරු උත්සාහ කළ හැකිය.
ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති සහ වෛරී කථා පැතිරීම යනු අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස පිළිබඳ මානව අයිතිය පිළිගන්නා ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් උල්ලංඝනය කිරීමකි. එක්සත් ජනපදය 1992 දී සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය (ICCPR) අනුමත කළේය. තවද, අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහසට ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් තුළ ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලැබුණි. එහිදී මානව හිමිකම් පිළිබඳ ප්‍රථම වරට මානව ප්‍රකාශනයේ 19 වන වගන්තියේ (මානව හිමිකම්) පිළිගැනීමට ලක් විය. (UDHR). සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පැහැදිලිව හඳුනා ගැනීම සඳහා ක්‍රියාත්මක කරන ලද ICCPR, 19 වන වගන්තියේ අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස මානව අයිතිවාසිකමක් ලෙස පිළිගනී. එහි සඳහන් වන්නේ, (1 ඡේදය) ‘සෑම කෙනෙකුම මැදිහත් නොවී අදහස් දැරීමට අයිතිය ඇත’. (2 ඡේදය) අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස සෑම කෙනෙකුටම තිබිය යුතුය. වාචිකව, ලිඛිතව හෝ මුද්‍රණයෙන්, කලා ස්වරූපයෙන් හෝ ඔහු කැමති වෙනත් මාධ්‍යයක් හරහා දේශසීමා නොසලකා සියලු වර්ගවල තොරතුරු සහ අදහස් සෙවීමට, ලැබීමට සහ ලබා දීමට මෙම අයිතියට ඇතුළත් වේ. මෙම ලිපියේ 2 වන ඡේදයේ දක්වා ඇති අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාත්මක කිරීම විශේෂ යුතුකම් සහ වගකීම් දරයි. එබැවින් එය යම් සීමාවන්ට යටත් විය හැකි නමුත් මේවා විය යුත්තේ නීතියෙන් සපයා ඇති සහ අවශ්‍ය වන ඒවා පමණි: (අ) අන් අයගේ අයිතිවාසිකම් හෝ කීර්තිනාමයට ගරු කිරීම සඳහා; (ආ) ජාතික ආරක්ෂාව හෝ මහජන සාමය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා හෝ මහජන සෞඛ්‍ය, සදාචාරය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා. ICCPR හි අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස සඳහා සීමාවන් පනවා තිබුණද, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ මෑත ඉතිහාසයේ දැකිය හැකි පරිදි, එවැනි සීමාවන් සත්‍ය වශයෙන්ම ක්‍රියාත්මක කිරීම අවම මට්ටමක පවතී.
එක්සත් ජනපද කැපිටල් හි ප්‍රචණ්ඩත්වය සමඟ දැකිය හැකි පරිදි වෛරී කථා පැතිරීමේ සන්දර්භය තුළ ජාත්‍යන්තර නීතිය දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම අනිවාර්ය වේ. ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති සහ වෛරී කතා පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති සහ වෛරී කතාවන් නිරීක්ෂණය හා අධීක්ෂණය සමාජ මාධ්‍ය වේදිකාවල සිදුවිය යුතුය. දැඩි රෙගුලාසි ක්‍රියාත්මක කළ යුතු අතර වැරදිකරුවන්ට දඬුවම් පැනවිය යුතුය. වෛරී කථනය හා සම්බන්ධ අපරාධ වහාම වාර්තා කිරීමට මහජනතාව, විශේෂයෙන් වෛරී කථාවට ගොදුරු වූවන් දිරිමත් කළ යුතුය. තවද, ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන මාධ්‍ය ආචාරධර්ම පිළිබඳ අධ්‍යාපනය සහ සාමකාමී සමාජයක් බිහිකිරීමේ ඔවුන්ගේ කාර්යභාරය වෛරී කථාව සහ ව්‍යාජ ප්‍රවෘත්ති පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වේ. ජනමාධ්‍ය ආයතන දේශපාලනික වශයෙන් පක්ෂග්‍රාහී වන විට වෛරී කථාව පැතිරවීම වැළැක්විය යුතු ය. වෛරී කථනය පැතිරීම වැළැක්වීමේ වැදගත්කම පිළිබඳව මාධ්‍යවේදීන් දැනුවත් කිරීම, සමාජයේ සියලු දේශපාලන කොටස් අතර සෞඛ්‍ය සම්පන්න සමාජ පරිසරයක් ප්‍රවර්ධනය කරයි.
