රට තුළ පවත්නා මූලික අංග පිළිබඳව ජනතාව අවම වශයෙන් හෝ දැනුවත්ද?
වසන්ති චතුරාණි
සංවිධානාත්මක සමාජයක ජීවත්වන පුරවැසියන්ට රටේ මූලික අංග පිළිබඳ අවබෝධය තිබීම අත්‍යවශ්‍යය. මූලික අංග, එනම් ආණ්ඩුකරණ ක්‍රමය, අයිතීන්, ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති, නීති, සහ සමාජීය අරමුණු වැනි මූලික තොරතුරු පිළිබඳ ජනතාව දැනුවත් වීම රටක ආරක්ෂාව, සමස්ත පරිසරය සහ ජනතා වරප්‍රසාද ආරක්ෂා කර ගැනීමට මූලික වේ. නමුත්, ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු විවිධ රටවල ජනතාව තම රටට අයත් හෝ රට තුළ පවතින මූලික අංග පිළිබඳ දැනුවත් වීම අඩු මට්ටමක පවතින බව දක්නට ලැබේ.ලංකාව රටක් ලෙස පසුගිය වසර කිහිපය තුල මුහුණ දුන් දරුණු සමාජ,ආර්තික,දේශපාලන,බිදවැටිම පිටුපස තිබෙන ප්‍රධාන කාරණයද මෙය බව පැහැදිලිය.ඉදිරියේදි මෙවන් සමාජ ඛේදවාචක සිදු නොවිමටනම් පුරවැසි දැනුවත් භාවය අවශ්‍ය වන්නේ මන්දැයි විමසා බැලිය යුතුය.
ජනතාවට මූලික අංග පිළිබඳ අවබෝධය අවශ්‍ය වන්නේ ඇයි?
- අයිතීන් පිළිබඳ දැනුම
පුරවැසියන්ට තම අයිතීන්, යුතුකම්, සහ වගකීම් පිළිබඳ දැනුවත් වීම ඔවුන්ගේ නීතිමය ආරක්ෂාව සහ සමහර විට ආධිකාරී බලපෑම්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා ද මූලික වේ. යාවත්කාලීන කරන ලද තොරතුරු දැන ගැනීමේ පනත, ව්‍යවස්ථාපිත පණත්,සංශෝධන, නීති, සමාජ දේශපාලන වෙනස්වීම් පිළිබදව රටක පුරවැසියන් වශයෙන් ප්‍රමාණවත් අවබෝධයක් තිබිය යුතුය. - දේශපාලන ක්‍රමය සහ පුරවැසි වගකීම්
ජනතා අයිතීන් පිළිබඳ දැනුවත් නොමැතිකම, නායකයින්ගේ අසාර්ථක වැඩපිළිවෙලවල් අසාර්තක දේශපාලන ව්‍යප්‍ර්‍ති සහ දුර්වල පාලනය පිළිබඳ වගකීම් විමසීමට බාධාවක් වේ. පාලකයින් පාලනය කිරීමට ජන්තාවට ලබා දි ඇති පරමාධිපත්‍ය බලය පිළිබදව සහ එහි වැදගත්කම පිළිබදව ජනතාව දැනුවත් විය යුතු අතර එමගින් වගවීම සහ වගකීම මූලික කර ගත් මනා සබදතාවක් ගොඩ නැගේ. එහිදී පාලකයින්ගේ ක්‍රියාකලාපයන් හමුවේ ඊට සංවේදිව සිටිමින් ඊට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ජනතාව සමාජය කෙරෙහි දේශපාලනය කෙරෙහි සවිඥානික විය යුතුය. - ආර්ථිකය පිළිබඳ දැනුවත් වීම
රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති, බදු ක්‍රමය, සහ ආධාර වැඩසටහන් පිළිබඳ දැනුවත් වීම, පුද්ගල ආර්ථිකය සවිමත් කිරීමේ මූලික පියවරකි. එමගින් ජීවිතය පවත්වා ගෙන යාමට අවශ්‍ය මූලික අඩිතාලම හා රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය හමුවේ තම දෛනික ජීවිතය පවත්වා ගත යුතු ආකාරය පිළිබදව ජනතාව දැනුවත් වේ.රටට සහ තමන්ට අහිතකර බදු ප්‍රතිපත්තින් හදුන්වා දෙනවිට මුනිවත රැකිමට කටයුතු කළ පුරවැසියන් සිටි රටක ඉරණම කෙබදුද යන්න ලොවටම නිදසුනක් සැපයිමට ලංකාව පසුගිය වකවානුවේ සමත්විම කෙබදුනම් ඛේදවාචකයක්ද? - ජනතා බලය සහ ප්‍රගතිය
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලික අංග පිළිබඳ අවබෝධය, සමාජ ප්‍රගතිය සහ ස්වයං පාලනය වර්ධනයට අත්‍යවශ්‍ය වේ. ජනතාව සතු වගකීම නිසියාකාරව අවබෝධ කර ගැනීමෙන් අනතුරුව අතරමැදි පාලනයකින් තොරව ජනතාව ස්වයං පාලනය හා ස්වයං විනයක් සහිතව කටයුතු කිරීමට පෙළඹෙන අතර එමගින් විනයගරුක සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමට හැකියාව හිමි වේ.
සංඛ්‍යාත්මක දත්ත විශ්ලේෂණය – ජනතාවගේ දැනුවත් වීමේ මට්ටම
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන දැනුවත් වීම
ශ්‍රී ලංකා මධ්‍යම බැංකුවේ 2022 වාර්තාව අනුව, ජනගහණයේ 45%ක් පමණක් ආණ්ඩුකරණ ක්‍රමය, ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති, සහ නීතිමය ව්‍යවස්ථා පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් ලබා ඇති බවට සදහන් වේ.මෙම සංඛ්‍යා ලේඛනවල කුමක් සදහන් වුවද මැතිවරණ ක්‍රියාවලියේ දි දේශපාලන තන්ත්‍රය සහ ඒ හරහා රාජ්‍ය නිලධාරි තන්ත්‍රය තෝරා ගැනිමේදි ජනතාව නිශ්ක්‍රිය වන්නේ නම් ඉන් ඵලරහිතය.
අධ්‍යාපනයේ අඩුපහසුකම්
ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල අධ්‍යාපන මට්ටම තවමත් සීමාකාරී බැවින්, මූලික අංග පිළිබඳ දැනුවත් වීමේ අඩුවක් පවතී. 2023 UNESCO වාර්තාවේ සඳහන් වන්නේ, ශ්‍රී ලංකාවේ ග්‍රාමීය ජනතාවගෙන් 35%ක් පමණ මූලික අයිතීන් පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් නැති බවයි.
සමාජ මාධ්‍ය බලපෑම
අන්තර්ජාලයේ බහුතර දත්ත ප්‍රමාණයක් සංසරණය වන අතර එවැනි බොහෝමයක් දත්තයන් මඟින් වැරදි තොරතුරු පැතිරීම, ජනතාවට මූලික අංග පිළිබඳ නිවැරදි දැනුවත් වීමක් ලබා ගැනීමට ඇති හැකියාවට බාදා පමුණුවන බව පෙනෙන්නට තිබේ.
දැනුවත් වීම අඩු වීමට හේතු
- අධ්‍යාපන පද්ධතියේ පවතින සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමවේදය
පුරවැසි අයිතීන් සහ ආණ්ඩුකරණ ක්‍රම පිළිබඳ ඉගැන්වීම අධ්‍යාපන පාඨමාලා තුළ ප්‍රමුඛතාවයක් නොමැති වීම. - මාධ්‍යයේ අඩු ප්‍රයෝජනය
රටේ මාධ්‍යය මූලික අංග පිළිබඳ සමාජය දැනුවත් කිරීමට වඩා හුදු විනෝදාංශ කේන්ද්‍ර කරගනිමින් කටයුතු කරණු පෙනෙන්නට තිබේ. - ආර්ථික අභියෝග සහ කාල සීමාවන්
ජනතාවට තම දිවිපිළිවෙත සඳහා කාලය වැය කිරීමට සිදු වන නිසා මූලික දැනුම සොයාගැනීම සඳහා දක්වන ප්‍රමුඛත්වයක් නොමැත.
දැනුවත් වීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ නව මාර්ග
1. අධ්‍යාපන නවීකරණය
අධ්‍යාපන පාඨමාලා තුළ පුරවැසි අයිතීන්, ආණ්ඩුකරණ ක්‍රම, සහ ආර්ථික යාන්ත්‍රණ පිළිබඳ විශේෂිත විෂය අන්තර්ගත කළ යුතුය.
2. සමාජමය අවබෝධ වැඩසටහන්
ජනතාවට මූලික අංග පිළිබඳ අවබෝධය ලබාදීම සඳහා රජය, ආයතන, සහ මාධ්‍යය ඒකාබද්ධ වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
3. සමාජ මාධ්‍යය සහ තාක්ෂණය භාවිතය
නිවැරදි තොරතුරු හුවමාරු කිරීම සඳහා සමාජ මාධ්‍යය සහ අන්තර්ජාලය ප්‍රවර්ධනය කළ යුතුය. එසේම රාජ්‍ය යාන්ත්‍රණය ශක්තිමත් කළ යුතුය.
4. ප්‍රදේශමය ආවරණ වැඩසටහන්
ග්‍රාමීය ජනතාවට විශේෂ අවධානය යොමුකරමින්, ඔවුන්ට මූලික අංග පිළිබඳ අවබෝධය ලබාදීමේ කටයුතු සංවිධානය කළ යුතුය.
අනාගත දැක්ම සහ ප්‍රතිලාභ
මූලික අංග පිළිබඳ මනා දැනුවත් වූ ජනතාවක් රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ආර්ථික ස්ථාවරය, සහ සමාජීය ආරක්ෂාව සඳහා මහඟු උපකාරයක් වේ
පරිශීලන
- ශ්‍රී ලංකා මධ්‍යම බැංකුව. (2022). දේශපාලන හා ආර්ථික වාර්තාව.
- UNESCO. (2023). Global Education Monitoring Report.
- ශ්‍රී ලංකා ජනගහණ දෙපාර්තමේන්තුව. (2022). ජනතාවගේ දැනුවත් වීම පිළිබඳ සමීක්ෂණ.
