Srimal DC
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය හෝ තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමේ අයිතිය මූලික මානව අයිතිවාසිකමක් ලෙස ගෝලීය වශයෙන් පිළිගෙන ඇති අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ (UNHRC) ද ඒ සඳහා සහාය දක්වයි. එය රටක පාලනයේ විනිවිදභාවය සහ වගවීම ප්‍රවර්ධනය කරයි. ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව, 19 වැනි සංශෝධනය හරහා, තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රධාන අංගයක් ලෙස පිළිගෙන, පුරවැසියන්ට රජයට වගවීම සහ තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලීන් සඳහා සහභාගී විය හැකි බව සහතික කරයි.මෙය වඩාත් ඵලදායි ලෙස යොදා ගැනිම ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසියන්ගේ වගකිමක් මෙන්ම ඉල්ලා සිටින තොරතුරු ලබාදිම බලධාරින්ගේද වගකිමකිමකි.වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි රටක් නිර්මාණය කිරිමේදි මෙම පණත ඉටුකරන කාර්‍යභාරය සුවිශේෂි වැදගත් කමක් දරයි.එබැවින් පණත බලාත්මක කර වසර කිහිපයක් ගතවි ඇති නමුත් එහි කාලින වැදගත් කම සලකා ඒ පිළිබද අවධානය යොමු කිරිම කාලෝචිතය.
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය හෝ පොදු තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමේ අයිතිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලික අංගයකි. එය පුරවැසියන්ට තම රජයන්ට වගවීමට ඉඩ සලසන අතර තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලීන්හි විනිවිදභාවය සහතික කරයි. ශ්‍රී ලංකාව තුළ, මෙම අයිතිය 2016 දී පනවන ලද සහ 2017 පෙබරවාරි 3 දින සිට බලාත්මක වූ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත (RTI පනත) මගින් සුරක්ෂිත කර ඇති අතර, එමඟින් පුරවැසියන්ට පොදු අධිකාරීන්ගෙන් තොරතුරු ඉල්ලා සිටීමට ඉඩ සලසයි.
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ රාජ්‍ය ආයතනවලින් සහ රාජ්‍ය බලධාරීන්ගෙන් තොරතුරු ඉල්ලීමට සහ ලබාගැනීමට මහජනතාවට ඇති හැකියාවයි. එය රජය තුළ තීරණ ගන්නා ආකාරය සිට ප්‍රතිපත්ති, අයවැය සහ පොදු සේවාවන් පිළිබඳ විස්තර දක්වා පුළුල් පරාසයක තොරතුරු ආවරණය කරයි. ඉලක්කය වන්නේ පුරවැසියන්ට බලපාන කරුණු පිළිබඳව දැනුවත් කිරීම සහතික කරමින් පාලනයේ විවෘතභාවය ඇති කිරීමයි.
2016 අංක 12 දරන තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත රජයේ විනිවිදභාවය ඉහළ නැංවීම සහ දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම අරමුණු කරගත් ශ්‍රී ලංකාවේ වැදගත් නීති සම්පාදනයකි. මෙම පනත යටතේ ශ්‍රී ලංකාවේ ඕනෑම පුරවැසියෙකුට පොදු අධිකාරීන්ගෙන් තොරතුරු ඉල්ලා සිටිය හැක. මෙම අයිතිය ප්‍රාදේශීය සභා, අමාත්‍යාංශ, රාජ්‍ය සංස්ථා සහ රාජ්‍ය අරමුදල් ලබන සමහර රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ඇතුළුව සියලුම රජයේ මට්ටම් දක්වා විහිදේ.
මෙම පනත යටතේ, සෑම පුරවැසියෙකුටම තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමට අයිතියක් ලබා දී ඇත. ජාතික ආරක්ෂාව හෝ පෞද්ගලිකත්වය වැනි විශේෂිත කාණ්ඩ යටතේ තොරතුරු වර්ගීකරණය කර ඇත්නම් මිස අනෙකුත් සෑම අවස්ථාවකදීම ඉල්ලා සිටින විට රාජ්‍ය බලධාරීන් විසින් තොරතුරු සැපයිය යුතුය. පොදු අධිකාරීන් විසින් තොරතුරු නිසි පරිදි පවත්වා ගෙන යාම කළ යුතුය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔවුන් වාර්තා තබා ගැනීම සහ තොරතුරු සඳහා වන ඉල්ලීම් සඳහා පැහැදිලි ප්‍රතිචාර සැපයීම අවශ්‍ය බවයි. RTI පනත යටතේ තොරතුරු ඉල්ලීම සඳහා නිශ්චිත ක්‍රියාවලියක් සකසා ඇත. පුරවැසියන්ට ලිඛිත ඉල්ලීම් අදාළ පොදු අධිකාරියට ඉදිරිපත් කළ හැකිය. ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප කළහොත්, තීරණයට අභියාචනා කිරීමට අයදුම්කරුට අයිතියක් ඇත. පනතට අනුව තොරතුරු ඉල්ලීම් හැසිරවීමට සහ ක්‍රියාවලිය හරහා අයදුම්කරුවන්ට මග පෙන්වීම සඳහා සෑම පොදු අධිකාරියක් විසින්ම නම් කරන ලද තොරතුරු නිලධාරියෙකු පත් කළ යුතුය.
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත හරහා පුරවැසියන්ට බලය ලබා දීම නිසා එය පුරවැසියන් ආරක්ෂා කිරීමේ මෙවලමක් ලෙසද ක්‍රියා කරයි.
පනත හරහා තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමෙන්, රජයේ බලධාරීන් තීරණ ගන්නා ආකාරය සහ මහජන මුදල් නිසි ලෙස භාවිතා කරන්නේද යන්න මිනිසුන්ට තේරුම් ගත හැකිය. ඒ හරහා විනිවිදභාවය සහතික කිරීම සිදු කරනු ලබයි. තොරතුරු දන ගැනීමේ පනත බලධාරීන්ට මහජනතාව සමඟ දත්ත බෙදා ගැනීමට අවශ්‍ය විවෘත පද්ධතියක් නිර්මාණය කරන අතර යහපාලනය දිරිමත් කර ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන් විමර්ශනයට ලක්කරලීමට සමත්ව ඇත. එම නිසා මහජනතාවට වැඩි තොරතුරු ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි බැවින් රජය වගකීමෙන් කටයුතු කිරීමට වැඩි ඉඩක් ඇත.
පනත මගින් තොරතුරු ලබා ගැනීමේදී තොරතුරු සඳහා පුළුල් ප්‍රවේශයක් ලබා දුන්නද, එහි විශේෂ ව්‍යතිරේකයන්ද පවතී.සමහර තොරතුරු ලබා ගැනිම සදහා සීමාවන් පවති. ජාතික ආරක්ෂාව, ජාත්‍යන්තර සබඳතා සහ පෞද්ගලිකත්වයට අදාළවන ඇතැම් තොරතුරු මහජනතාව හෙළිදරව් කිරීමෙන් නිදහස් වේ. මෙම පනත විනිවිදභාවය ප්‍රවර්ධනය කරන අතරම, සංවේදී තොරතුරු ආරක්ෂා කර ඇති බවද සහතික කරයි.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත ඉතා වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කිරීමේ ප්‍රබල මෙවලමකි. පුරවැසියන්ට තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමේ අයිතිය ලබා දීමෙන්, දැනුවත් තීරණ ගැනීමට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියට සහභාගී වීමට සහ රාජ්‍ය නිලධාරීන් ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන් සඳහා වගකිව යුතු බව සහතික කිරීමට ඔවුන්ට හැකියාව ලැබේ.
මෙම පනත බලාත්මක කිරීමෙන් පසු වසර කිහිපයක් තුළ පුරවැසියන්, මාධ්‍යවේදීන් සහ සිවිල් සමාජ සංවිධාන විසින් වැදගත් තොරතුරු අනාවරණය කර ගැනීම සඳහා පනත භාවිතා කර ඇත. මෙය දූෂණය, රාජ්‍ය සම්පත් අවභාවිතය සහ රජයේ මෙහෙයුම්වල අකාර්යක්ෂමතාව හෙළිදරව් කිරීමට උපකාරී වී ඇත.
තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත සාධනීය ඉදිරි පියවරක් වුවද එය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී අභියෝග තිබේ. සමහර රාජ්‍ය බලධාරීන් ඉල්ලීම්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ප්‍රමාද වන අතර පනත පිළිබඳ මහජනතාවගේ දැනුවත්භාවය අඩු මට්ටමක පවතී. තොරතුරු දැනගැනීමේ පනතට අනුව තොරතුරු ලබා ගැනීමට අභියාචනා ඉදිරිපත් කළ යුතු කාල රාමුව සම්බන්ධයෙන් මහජනතාව කෙරෙහි තිබෙන අවබෝධය අවම වීම සහ පටලැවිලි සහගත බවක් මේ වන විට දැකිය හැකි අතර එය මෙම පනත මහජනතාව අතර වඩාත් සුමටව ක්‍රියාත්මක වීම සඳහා බලපා ඇති බාධකයක් ලෙසට සැලකිය හැක. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ උපදේශනය සහ පොදු අධ්‍යාපනය මෙම බාධක ජය ගැනීමට උපකාරී වේ.එසේම තොරතුරු ලබාදිම සදහා බැදි සිටින ඇතැම් රාජ්‍ය නිලධාරින් තමන්ගේ වගකිම සම්බන්ධයෙන් ප්‍රමාණාත්මක දැනුවත් භාවයක් නොමැති බව ඇතැම් අවස්ථාවලදි නිරික්ෂණය වි තිබේ.මේ සම්බන්ධයෙන්ද බලධාරින්ගේ අවධානය යොමුවිය යුතුව තිබේ.
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත ශ්‍රී ලංකාව විනිවිදභාවය සහ වගවීම කරා යන ගමනේ ප්‍රධාන මෙවලමකි. එය පුරවැසියන්ට තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීමට, රාජ්‍ය අධිකාරීන් පරීක්ෂා කිරීමට සහ වඩා හොඳ පාලනයක් ඉල්ලා සිටීමට බලය ලබා දෙයි. ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන වැඩි පිරිසක් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය භාවිත කරන විට, ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කිරීම සඳහා මෙම පනත තවදුරටත් තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරනු ඇත.
