කතලුව රන්වැල්ල පුරාණ විහාරයේ සිතුවම් කළ අපේ පුරාණය
දීපා කුමුදු ප්‍රියදර්ශනී
ගාල්ල කොග්ගල, නගරයේ පිහිටි රන්වැල්ල පුරාණ විහාරය, ශ්‍රී ලංකාවේ මහනුවර සමයේ චිත්‍ර සම්ප්‍රදාය රැගත් දේශීය උරුමයක් ලෙස පවතී. 19 වන සියවසේ ආරම්භ කරන ලද මෙම විහාරය, ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජය, සංස්කෘතිය සහ බෞද්ධ දර්ශනය පිළිබඳ පැහැදිලි චිත්‍රයක් අපට ලබා දෙයි.
කතලුව විහාරය, ශ්‍රී ලංකාවේ මහනුවර රාජධානි කාල සීමාවේ (ක්‍රි.ව. 1592 – 1815) ඇති වූ විශිෂ්ට බෞද්ධ චිත්‍ර කලා නිර්මාණයක් ලෙස විශේෂත්වයක් උසුලයි. එමගින් එම කාල සීමාවට අයත් සමාජයම දේශපාලනික, ආගමික පසුබිම මොනවට කියා පායි. මෙම චිත්‍ර නිර්මාණ මඟින් සමකාලීන ආකල්ප, විශ්වාස හා වත් පිළිවෙත් චිත්‍රවලින් නිරූපණය කිරීමට නිර්මාණකරුවා සමත් වී ඇති බව පෙන්වා දිය හැකිය. (රේව. මහින්ද යූ. 2013).
මෙම කාල වකවානුව තුළ ශ්‍රී ලංකාව යටත් විජිත බලපෑම්වලට මුහුණ දුන්නද, මෙම කාලයේදී මහානුවර රජවරුන් බෞද්ධ කලා සංස්කෘතිය සම්පූර්ණයෙන් රැක ගැනීමට උත්සාහ කර තිබුණි.
මහානුවර චිත්‍රකලාවේ සමාජමය දැක්ම
. දේශීය චිත්‍ර ශිල්පීන් විසින් ස්ථානය හා පරිසරයට අනුව ඔවුන්ගේම සුවිශේෂී කලාකාමී ක්‍රමවේදයක් නිර්මාණය කර ඇතැයි ඇනන්ද කුමාරස්වාමී මහතා පෙන්වා දී තිබේ. (රේව. මහින්ද යූ. 2013).
සමාජ පන්තීන් සහ සම්ප්‍රදායික ජීවන රටාවන්
මෙම චිත්‍ර වලින් දිස්වන ආකාරයට සමාජය තුළ විවිධ පන්තීන්, කුලයන් සහ රැකියා මට්ටම් පිළිබඳ වැදගත් තොරතුරු ලබා ගත හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, සංවාදයක් පවත්වන රජතුමා සහ සේනාපති අතර පන්ති බෙදීම මේ චිත්‍ර තුළ පැහැදිලිව සඳහන් කර ඇත. (රේව. මහින්ද යූ. 2018).
අන්තර් සම්බන්ධතා සහ පරිසරය
කතලුව විහාරයේ චිත්‍රවලින් පේන සමාජය හා පරිසරය අතර අති විශාල අන්තර් සම්බන්ධතාවයක් දැක්වෙනවා. ගස් පැළෑටි, සතුන්, පක්ෂීන්, ග්‍රාමීය ජීවන රටාවන් ඇතුළත් කරමින් සමාජය සහ පරිසරය අතර පැවති සබැදියාව පෙන්නුම් කරයි. (මාල්ලවගේ එම්. 1993).
අර්ථකාමී සම්ප්‍රදායන් හා ජාතික උරුමය
කතලුව විහාරයේ චිත්‍රවල පවතින සම්ප්‍රදායික උරුමය හා ජාතික අනන්‍යතාව පිළිබිඹු කරවන කලා ක්‍රියාකාරකම් සහ විශිෂ්ට ගණයේ නිර්මාණ ප්‍රයෝගයක් දැක්වෙනවා. මුල්ම කාලයේ සිංහල සමාජය අතර තිබුණු ඇදහිලි හා විශ්වාස හා සමාජ තත්ත්වයන් ද මෙම චිත්‍රවලින් පැහැදිලිව දැක්වෙනවා. (චාල්ස් එස්.පී. 2001).
කතලුව විහාරයේ චිත්‍ර මගින් නිරූපණය කරන අංග
1. කතාවෙහි විග්‍රහය: මෙම චිත්‍ර මගින් ජාතක කතා විවිධාකාර චිත්‍රවලින් පෙන්වා දක්වයි. මෙම කතා මඟින් බෞද්ධාගමික සිදුවීම් හා උපදෙස් නරඹන්නාට ඒත්තු ගන්වයි. මෙම චිත්‍රවල විශේෂාංගයන් එවකට පැවති සමජ ක්‍රමය මැනවින් නිරූපණය කිරීමට සමත් වී ඇති අතර, රාජ්‍ය පාලනය, ආර්ථික ක්‍රම, ගෘහ පාලනය, කෘෂිකර්මාන්තය හා පරිසරය පැවති සමාජයට ආසන්න කරමින් සමකාලීන සමාජ අවබෝධයක් නරඹන්නාට ලබා දෙනු ලැබේ.
2. පරිසරය හා සමාජය අතර අන්තර් සම්බන්ධතාවය: චිත්‍ර වලින් මතුවන සමාජ ජීවන රටාවන්, සන්නායකයන් ඇතුළු චරිත, එවකට පවතින මනෝභාවය සහ සමාජමය දර්ශනෙහි විවිධාකාරමය පැහැදිලි කිරීම් පෙන්වයි. චිත්‍රවල හමු වන යුරෝපීය ඇඳුම් පැළදුම් සහ යුරෝපාවේ කලා නිර්මාණවල සංකේතයන් එවකට පවතින යටත් විජිත බලපෑම් පිළිබිඹු කරයි.
3. මහානුවර චිත්‍රයේ සම්ප්‍රදායික තත්ත්වය: මහාචාර්ය සිරි ගුණසිංහ මහතාගේ මතය අනුව, කතලුව විහාරයේ චිත්‍ර ප්‍රාදේශීය කලා විලාසිතාවන් තුළින් අසමසම අංගයන් පෙන්නුම් කරයි. ගස්, සතුන් සහ පක්ෂීන්වලින් සමාජයේ ජීවන රටාවන්, කෘෂි ක්‍රියාකාරකම් සහ පරිසරය අතර සබඳතා පෙන්වා දක්වයි. ඒවා නිරූපණය කිරීමට සිත්තරුවා මල් රටා, වියමන් වැනි ක්‍රමවේද භාවිතා කොට තිබීමද විශේෂත්වයකි. (මාල්ලවගේ M. 1993).
4. සංකේතයක් ලෙස සමාජමය වටිනාකම්: චිත්‍ර කලා නිර්මාණ වලින් එවකට පවතින සමාජය තුළ පන්ති, කුල හා රැකියා ස්ථාන දැක්වීමේ හැකියාවක් නිරූපණය කරයි. විශේෂයෙන් වෙළෙන්දා, ගැමියා, ගැමි කාන්තාව, හේවායන්, හමුදා නිළධාරීන්, ඇමතිවරුන්, බිසෝවරුන්, රජතුමා වැනි විවිධ චරිත මෙහිදි විචිත්‍රණය කොට ඇත. කතලුව විහාරයේ චිත්‍රවල, විවිධ තනතුරු නිරූපණය කරන චරිත හා ඔවුන්ගේ විනිවිද දැක්වෙන භාව ප්‍රකාශනයන් මැනවින් දෘශ්‍ය වන අයුරින් නිර්මාණය කර තිබේ.
5. මූලික කලා තාක්ෂණ සහ භාණ්ඩ: කතලුව විහාරයේ චිත්‍රවල අඩංගු කාලින පින්තාරු හා වර්ණ යෙදුම් මහානුවර සමයේ බෞද්ධ කලා සම්ප්‍රදායේ නිරාකරණය අරමුණු ලෙස භාවිතා කොට තිබේ. කතලුව චිත්‍ර අභිරුචිමය සිත්තරා කලා සම්ප්‍රදායට අයත් වෙයි.
කතලුව රන්වැල්ල පුරාණ විහාරයේ චිත්‍ර, මහානුවර සමයේ බෞද්ධ කලාකෘතිවල සාර්ථක සහ නිරපේක්ෂණය දක්වයි. ශ්‍රී ලංකාවේ මහානුවර යුගයේ පවතින සමාජ, සංස්කෘතික හා ආගමික, ගැටුම් හා සම්බන්ධතා ඇතුළු ජීවිතය පිළිබඳ පැවති හැඟීම සහ වටිනාකම පෙන්වා දෙයි.
සබැඳි සාහිත්‍යය (References)
1. චාල්ස්, එස්.පී. (2001). “මහානුවර සමයේ විහාර චිත්‍රවල ඇති වර්ණ තේලිකුරු සහ බැදම.” සංස්කෘතික දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ.
2. රේව. මහින්ද, යූ. (2013). “ලක්දිව බෞද්ධ කලා ඉතිහාසය.” ගොඩගේ ප්‍රකාශන, කොළඹ.
3. මාල්ලවගේ, එම්. (1993). “ශ්‍රී ලංකාවේ චිත්‍රකලා කලාවේ ශාක නිර්මාණ.” එස්. ගොඩගේ ප්‍රකාශන, කොළඹ.
