කුල ක්‍රමය හා කුල වෘත්තිය තවදුරටත් වලංගුද
සෙව්වන්දි ගමගේ
කුල ක්‍රමය සහ කුලය කේන්ද්‍ර කරගත් වෘත්තිය ශ්රී ලංකාව ඇතුළු දකුණු ආසියාතික කලාපය තුළ දිගුකාලීන සමාජමය හා ආර්ථික අංගයක් ලෙස කටයුතු කර ඇත. එය විශේෂයෙන්ම පුද්ගලයින්ගේ වෘත්තීය තේරීම්, සමාජ පිළිගැනීම, හා ජීවන රටාවන් බලපාන නිර්ණායකයක් ලෙස කටයුතු කළේය. නමුත් වර්තමාන ගෝලීය නවීකරණ මූලික සමාජයේදී, කුල ක්‍රමය හා කුල වෘත්තිය යටතේ ඇති මිනිස් අවධාරිතතාව (caste-based discrimination) ක්‍රමයෙන් අඩු වන නව ප්‍රවණතාවයක් දැකිය හැක.
කුල ක්‍රමය හා කුල වෘත්තිය: ඉතිහාසය හා බලපෑම
කුල ක්‍රමය යනු, සමාජය මූලිකවම වෘත්තීය හා සමාජ තත්ත්වය මත වර්ගීකරණය කරන සම්ප්‍රදායික ව්‍යුහ පද්ධතියකි. මෙය පුද්ගලයන්ගේ උපත මත තීරණය කරන, විශේෂයෙන්ම විවිධ කාර්යභාරයන්ට වෙන් කරන, හා සමාජයේ අන්තර්සබදතා පවත්වාගෙන යාමට මූලික වූ සාධකයක් ලෙස කටයුතු කළේය.
උදාහරණ:
1. කුල වෘත්තිය යටතේ පරම්පරාගතව රැඳී සිටි වෘත්ති, උදාහරණ ලෙස, ගොවිතැන, අත්කම්, භාන්ඩ නිෂ්පාදනය
2. ශ්රී ලංකාවේ දමිළ ජනතා අතරහා සිංහල ග්‍රාමිය සමාජයේත් මෙම ක්‍රමය ගැඹුරට සවිශක්තිමත්ව පැවතියේය.
කාලීනව අඩු වූ කුල ක්‍රමයේ බලපෑම
1. අධ්‍යාපනේ බලපෑම
අධ්‍යාපනය ජනතාවට නව ජීවන රටාවන් හා වෘත්තීය තේරීම් කිරීමේ හැකියාවක් සපයමින්, කුල වෘත්තිය අවම කළේය. 2023 වසරේ ලෝක බැංකු වාර්තාවක් අනුව, ශ්රී ලංකාවේ මූලික අධ්‍යාපනය 95%ක් වඩා උසස් මට්ටමකට පැමිණි තිබේ.
2. නාගරීකරණය
නාගරික සමාජවල සබඳතා පද්ධති පෞද්ගලික හා ගෝලීය මට්ටම්වලට පරිවර්තනය වූ විට, සම්ප්‍රදායික කුල ක්‍රමය අඩු විය. එනම් නාගරික ප්‍රදේශවල ජනජීවිතය ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයකට සාපේක්ෂව පුද්ගලිකත්වය අගය කරන ඉලක්කගත රාමුවකට අනුව ජීවිතය පවත්වාගෙන යනු ලබන අතර, අන්තර් සබදතා පවත්වන ආකාරයේ යම්කිසි සාපේක්ෂ වෙනසකට ලක් වී තිබේ. මේ හේතුවෙන් නාගරික ප්‍රදේශවල ජනතාව කුල ක්‍රමය වෙත නැඹුරුවීමට වඩා සමාජ පන්තිය නඩත්තු කිරීම සදහා පෙළඹෙන බව පෙන්වා දිය හැකිය.
3. තාක්ෂණය හා සමාජ ජාල
අන්තර්ජාලය හා සමාජ මාධ්‍ය නව සමාජ ජාල සංස්කෘතියක් ඇතිකරමින්, පුද්ගලයන් අතර කුල ක්‍රමය යටපත් කරන ලදී. තවදුරටත් සමාජය තුළ එක් එක් පුද්ගලයාට වෙන් කොට ඇති අවධාරිත තත්ත්වය වෙනුවට ළගා කරගත් සාධිත තත්ත්වයක් පවත්වාගෙන යාම සමාජ මාධ්‍ය තුළින් අගය කිරීමකට ලක් කරයි. එසේම මෙම තාක්ෂණය හා සමාජ ජාලා හරහා මිනිසුන් නව රැකියා අවස්ථාවන්ට යොමු වන, නිවසේ සිට අන්තර්ජාලය ඔස්සේ රැකියා කිරීමට පවා පෙළඹී ඇත.
4. නව ආර්ථික අවස්ථා
ගෝලීය විවෘත ආර්ථිකය තුළ විවිධාකාර රැකියා අවස්ථා වර්ධනය වීමත් සමඟ, පරම්පරාගත වෘත්තීන් අහිමිවීමේ ප්‍රවණතාවයක් පෙන්නුම් කළේය. ඒ වෙනුවට කරන රැකියාවට උසස් තත්ත්වයක් හා සමාජ පිළිගැනීමක් ඊට ආරෝපණය වි ඇත .
නව ප්‍රවණතා –
1. වෘත්තීය තේරීම් විකල්ප වීම
කුල වෘත්තිය සීමාවන්ට යටපත් නොවී, පුද්ගලයන් තමන්ට උචිත වෘත්තීය තෝරා ගැනිමට යොමුවි ඇත. උදාහරණයක් ලෙස, ශ්රී ලංකාවේ තරුණ පරපුර තාක්ෂණික හා නිර්මාණශීලී කාර්යභාරයන් මත රැකියා අවස්ථා හබා යයි. තරුණයින් සවිබලගැන්වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමේදී, රජය විසින් සුවිශේෂ කාර්‍යභාරයක් ඉටු කරන අතර, වෘත්තීය අධ්‍යාපනය, උසස් අධ්‍යාපනය, ස්වයං රැකියා අවස්ථා, නවෝත්පාදන හා පර්‍යේෂණ සදහා පවතින අවස්ථා විවර කිරීමට කටයුතු කරයි.
2. සමාජමය විකේන්ද්‍රීකරණය
කුල ක්‍රමය පදනම් වූ සමාජ ආධිපත්‍ය විශේෂයෙන්ම ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල අඩුවී, පුද්ගල අභිප්‍රේරණය ප්‍රමුඛ වූ නව ප්‍රවණතාවකට පැමිණ තිබේ. මේ හේතුවෙන් සමාජ සබදතාවල ස්වරූපය පෙර පැවති තත්ත්වයට වඩා දුරස්ථ ස්වාභාවයක් ගනී. මේ හේතුවෙන් අවම සමාජ බලපෑමක් සහිතව ස්වයං අභිරුචිය මත රැකියාවක් සිදුකිරීමට හැකියාව පවතී. සමාජ රටාවේ ඇති වූ ප්‍රබල වෙනස්කම් විශේෂයෙන් කාර්මීකරණය, නාගරීකරණය හා ගෝලීයකරණය හේතුවෙන් සමාජය තුළ බොහෝ රැකියා ප්‍රමාණයක් හදුනා ගත හැකි විය.
3. නව පරපුරේ විචාරමාර්ග
යෞවන පරම්පරාව කුල ව්‍යුහය පිළිබඳ විවේචනාත්මක ආකල්පයක් ගෙන ඇති අතර, පෞද්ගලික හැකියාවන් වඩාත් අගය කරයි. නව සමාජ තත්ත්වයන් ඇති වීමේ දී, ඒ පිළිබදව සමාජ ජීවීන් විවිධ මතවාද දරනු ලබයි. එයිනුත් තරුණ පරපුරේ ආකල්ප සුවිශේෂ කාර්‍යයක් ඉටු කරයි. එම ආකල්ප සහා විවේචනාත්මක විග්‍රහයන් සමාජ වෙනසකට සමාජ පරිවර්තනයකට මග පාදයි.
4. රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා ආරක්ෂාව
රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන ක්‍රියාවලිය මඟින් කුල ක්‍රමය මත පදනම් වූ මිනිස් අවධාරිතතා සීමා කර ඇත. උදාහරණ ලෙස, ශ්රී ලංකාවේ “සමානාධිකරණ” ව්‍යුහය. සැමට සමසාධාරණයත්වයක් සහිතව සැලකීමට හා අවස්ථාවන් හිමි කරදීමට කටයුතු කිරීම තුළ මෙම නව වෙනස ක්‍රියාත්මක වන බව පෙන්වා දිය හැකිය.
දෝෂ සහ අභියෝග
1. කුල ක්‍රමයන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල තවදුරටත් පැවතීම
නව ප්‍රවණතාවයන් හෝ නාගරිකරණය තවමත් ග්‍රාමීය සමාජයන්ට සම්පූර්ණයෙන් බලපා නැත. තවද ග්‍රාමීය වැඩිහිටි ප්‍රජාව දරන සාම්ප්‍රදායික මතවාද හරහා ග්‍රාමීය සමාජ අපේක්ෂිත මට්ටමේ සමාජ වෙනසකට ලක් වි නොමැති බැවින් සාම්ප්‍රදායික මූලයන් තවදුරටත් දැකිය හැක .
2. සමාජ ආරක්ෂාව නොමැතිවීම
කුල ක්‍රමයෙන් මිදී වෘත්තීය නවතාවක් අපේක්ෂා කරන පුද්ගලයන්ට පවතින සමාජ ආරක්ෂණය අඩු වේ. විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය සමාජවල පවතින ක්‍රමවේදයට අභියෝග කරන්නවුන් වෙනුවෙන් එම සමාජක්‍රමය තුළ පවතින ආරක්ෂණය, පිළිගැනීම, සහා අනන්‍යතාවය අවම වීම කෙරෙහි බලපායි.
නිර්දේශ සහ අනාගත දැක්ම
1. අධ්‍යාපන සවිමත් කිරීම
තවදුරටත් අධ්‍යාපනය තුළ විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණාත්මක චින්තනය සහ පුද්ගල මනාපයන් ප්‍රවර්ධනය කළ යුතුය.
2. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල නවීකරණය
ග්‍රාමීය සමාජයන්ට නව ආර්ථික අවස්ථා සහ තාක්ෂණික පහසුකම් ලබාදී, කුල ක්‍රමය සහ වෘත්තිය සීමාකම් පිළිබද දක්වන ආකල්ප හා අවබෝධය ප්‍රගතිශීලී තත්ත්වයකට පත් කළ හැක.
3. සමාජ අවබෝධතා වැඩසටහන්
පුද්ගලයින් අතර සමානාත්මතාව ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා අවබෝධතා වැඩසටහන් දිගින් දිගටම ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය. එමගින් පුද්ගලයින් සවිබල ගැන්වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ හැකිය.
නිගමනය
කුල ක්‍රමය සහ කුල වෘත්තිය, ශ්රී ලංකාවේ දිගුකාලීන සමාජ හා ආර්ථික බලපෑමක් ඇති කර වූවද, වර්තමානයේදී එය නවීකරණය වූ සමාජ ව්‍යුහයක් මගින් අභිබවා යන නව ප්‍රවණතාවයක් දක්වයි. කුල සීමා වෙනස්වීම් මෙම පියවර සාර්ථක කිරීමට රාජ්‍ය, සමාජ, හා පුද්ගල මට්ටමේ විශාල දායකත්වය අවශ්‍ය වේ.
ආශ්‍රිත
1. ලෝක බැංකු වාර්තාව. (2023). ගෝලීය විකසනයේ නව ප්‍රවණතා.
2. ශ්රී ලංකා ජනගහණ දෙපාර්තමේන්තුව. (2022). ජනගහණ සහ කුල වෘත්තිය පිළිබඳ වාර්තාව.3. UNESCO. (2021). Education and Caste Transformation in South Asia.
